Home » Class 8 Sanskrit » NCERT Solutions for Class 8 Roochira Part 03 Sanskrit Chapter 14 -Aaryabhat

NCERT Solutions for Class 8 Roochira Part 03 Sanskrit Chapter 14 -Aaryabhat

NCERT Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 14 – आर्यभट:

Exercise : Solution of Questions on page Number : 97


प्रश्न 1:

एकपदेन उत्तरत −
(क) सूर्य कस्यां दिशायाम् उदेति?
(ख) आर्यभटस्य वेधशाला कुत्र आसीत्?
(ग) महान गणितज्ञ: ज्योतिविच्च क: अस्ति?
(घ) आर्यभटेन क: ग्रन्थ: रचित: ?
(ङ) अस्माकं प्रथमोपग्रहस्य नाम किम् अस्ति?

उत्तर 1:

(क) पूर्वस्याम् ।
(ख) पाटलीपुत्रे।
(ग) आर्यभट: ।
(घ) आर्यभटीयम्।
(ङ) आर्यभट: ।


प्रश्न 2:

सन्धिविच्छेद कुरूत −
(क) ग्रन्थोऽयम्      –   ———————    +  ———————
(ख)  सूर्याचल:        –   ———————    +  ———————
(घ) कालातिगामिनी –   ———————    +  ———————
(ङ) प्रथमोपग्रहस्य –   ———————    +  ———————

उत्तर 2:

(क) ग्रन्थोऽयम् –  ग्रन्थ:  +  अयम्
(ख) सूर्याचल: –  सूर्य  +  अचल:
(ग) तथैव – तथा +  इव
(घ) कालातिगामिनी – काल + अतिगामिनी
(ङ) प्रथमोपग्रहस्य – प्रथम + उपग्रहस्य


Exercise : Solution of Questions on page Number : 98


प्रश्न 3:

अधोलिखित पदानां विपरीतार्थक पदानि लिखत −
(क) उदय:         ———————
(ख) अचल:        ———————
(ग) अन्धकार:     ———————
(घ)स्थिर:           ———————
(ङ) समादर:       ———————

 उत्तर 3:

(क) उदय:            अस्त:
(ख) अचल:          चल:
(ग) अन्धकार:       प्रकाश:
(घ) स्थिर:            अस्थिर:
(ङ) समादर:          निरादर:


प्रश्न 4:

अधोलिखितानि पदानि आधृत्य वाक्यानि रचयत −
(क) साम्प्रतम्    ———————
(ख) निकषा       ———————
(ग) परित:         ———————
(घ) उपविष्ट:    ———————
(ङ) कर्मभूमि:   ——————–
(च) वैज्ञानिक:  ——————-

उत्तर 4:

(क)  साम्प्रतम् – साम्प्रतं क्रीडाक्षेत्रे गच्छ।
(ख) निकषा – तृणं निकषा वृक्ष: अस्ति।
(ग) परित: –  विद्यालयं परित: उद्यानमस्ति।
(घ) उपविष्ट: – काष्ठपीठे उपविष्ट:।
(ङ) कर्मभूमि: – एष: मम् कर्मभूमि: अस्ति।
(च) वैज्ञानिक: – वैज्ञानिक: अनवेषणं करोति।


प्रश्न 5:

मञ्जूषात: पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत −

नौकाम् ,पृथिवी ,तदा ,चला ,अस्तं

(क) सूर्य: पूर्वदिशायाम् उदेति पश्चिम दिशि च ——————— गच्छति।
(ख) सूर्य: अचल: पृथिवी च ———————।
(ग) ——————— स्वकीये अक्षे घूर्णति।
(घ) यदा पृथिव्या: छाया पातेन चन्द्रस्य प्रकाश: अवरूध्यते ——————— चन्द्रग्रहण
भवति।
(ङ) नौकायाम् उपविष्ट: मानव: ——————— स्थिरामनुभवति।

उत्तर 5:                     

(क) सूर्य: पूर्वदिशायाम् उदेति पश्चिम दिशि च अस्तं गच्छति।
(ख) सूर्य: अचल: पृथिवी च चला।
(ग) पृथिवी स्वकीये अक्षे घूर्णति।
(घ) यदा पृथिव्या: छाया पातेन चन्द्रस्य प्रकाश: अवरूध्यते तदा चन्द्रग्रहण भवति।
(ङ) नौकायाम् उपविष्ट: मानव: नौकाम् स्थिरामनुभवति।


Exercise : Solution of Questions on page Number : 99


प्रश्न 6:

उदाहरणानुसार पद परिचयं ददत −

   पदानि   लिङ्गम  विभक्ति:  वचनम्
यथा    चन्द्रस्य पुँल्लिङ्ग  षष्ठी एकवचनम्
(क)    वेधशालायाम् ………… ………… …………
(ख)   पृथिवी ………… ………… …………
(ग)    परम्परया ………… ………… …………
(घ)   त्रीणि ………… ………… …………
(ङ)  छायापातेन ………… ………… …………

उत्तर 6:

   पदानि   लिङ्गम  विभक्ति:  वचनम्
यथा    चन्द्रस्य पुँल्लिङ्ग षष्ठी एकवचनम्
(क)    वेधशालायाम् स्त्रीलिङ्ग: सप्तमी  एकवचनम्
(ख)   पृथिवी स्त्रीलिङ्ग: प्रथमा  एकवचनम्
(ग)    परम्परया स्त्रीलिङ्ग: तृतीया  एकवचनम्
(घ)   त्रीणि नपुसंकलिङ्ग: प्रथमा  एकवचनम्
(ङ)  छायापातेन पुँल्लिङ्ग: तृतीया  एकवचनम्

प्रश्न 7:

‘मति’ शब्दस्य रूपाणि पूरयत −

पदानि   एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा मति: मती मतय:
द्वितीया मतिम् ………… मती:
तृतीया मत्या मतिभ्याम् …………
चतुर्थी ………… मतिभ्याम् मतिभ्य:
पञ्चमी मत्या:,मते: ………… …………
षष्ठी ………… मत्यो: मतीनाम्
सप्तमी मत्याम् मत्यो: मतिषु
सम्बोधनम् ………… हे मती।  हे मतय:।

उत्तर 7:

 पदानि   एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमा मति:  मती मतय:
द्वितीया मतिम् मती मती:
तृतीया मत्या  मतिभ्याम् मतिभि:
चतुर्थी मत्यै,मत्ये तिभ्याम् मतिभ्य:
पञ्चमी मत्या:,मते: मतिभ्याम् मतिभ्य:
षष्ठी मत्या: मत्यो: मतीनाम्
सप्तमी मत्याम् मत्यो: मतिषु
सम्बोधनम्  हे मते! हे मती।  हे मतय:।

error: